Kunstenaar Kwesi Botchway over zijn geweldige portretten

Hij is jong, talentvol en zwart. De Ghanees Kwesi Botchway (28) staat voor een nieuwe generatie kunstenaars. ‘Ik vind het interessant als mijn cultuur zich vermengt met de westerse cultuur. Al moet je uiteraard nooit je roots verloochenen.’

Wanneer wist je dat je kunstenaar wilde worden?
‘Ik ben opgegroeid in de sloppenwijken van Ghana. Kunst was hier niet vanzelfsprekend. Ik schilderde al op jonge leeftijd – ik ben begonnen als straatartiest, voordat ik naar de kunstacademie ging. Mijn moeder heeft me altijd gestimuleerd om mijn hart te volgen en te schilderen.’

Je noemt je werk Afrikaans impressionisme. Wat houdt dat in?
‘Op de kunstacademie heb ik nooit iets geleerd over Afrikaanse kunst. Er waren alleen westerse onderwerpen: Van Gogh, Picasso, Da Vinci. Ja, dat is best raar inderdaad. Alles wat ik nu doe, is doordrenkt met Afrika. Ik zal je een voorbeeld geven. Ik hou van het impressionisme. En dan denk ik: hoe kan ik ervoor zorgen dat mijn impressionisme er ook Afrikaans uitziet? Zo ontstaat mijn stijl. Ik wil niet vergeten waar ik vandaan kom. Ik transformeer een westerse stroming tot mijn eigen stijl en noem mijn werk Afrikaans impressionisme.’

Moet er dan niet een andere term voor komen?
‘Ach, je moet ook niet te bijdehand gaan doen. Impressionisme is impressionisme, zo simpel is het.’ Lacht: ‘Maar ik geef er wel een twist aan, waardoor het toch anders wordt.’

Je bent gefascineerd door het portret. Hoe komt dat?
‘Het gezicht is de poort naar onze ziel. Het is de beste plek waar wij mensen onze emoties het duidelijkst tonen. Voor mij is dat heel erg belangrijk, want portretschilderen is voor mij een manier om de dialoog met mensen aan te gaan, zelfs zonder woorden. Het gaat om emoties, expressies, mijn gemoedstoestand, dat is allemaal zichtbaar in een portret.’

Waarom vind je de dialoog tussen jouw kunst en de beschouwer zo belangrijk?
‘O, dat is voor mij heel helder. Ik praat nu met jou, ik kijk naar jouw gezicht, jij kijkt naar mijn gezicht. De beschouwer is belangrijk, omdat zij mijn boodschap tot zich nemen. Wat mijn boodschap is? Mijn kunst gaat over levensonderwerpen, sociale onderwerpen. Ik wil zwarte mensen empoweren. Ook al kijk je met esthetische ogen naar mijn schilderijen, ze zijn óók politiek, want ik representeer Afrika. Ik wil mijn mensen inspireren, dat ze het beter krijgen, ze naar een hoger niveau tillen. Ik voel dat als mijn plicht. Bij mensen die in Afrika zijn geboren zie je velen die geen vertrouwen in zichzelf hebben, die alle hoop hebben verloren. En ik wil dat ze zich beter voelen.’

Door middel van jouw schilderijen?
‘Ik hoop dat ze geraakt worden, dat ze er iets bij voelen. Dat geldt overigens voor álle beschouwers. Mijn schilderijen hebben ook een diepere laag. Je kunt ook naar mijn schilderijen luisteren, en proberen te begrijpen wat ik als kunstenaar ermee wil zeggen. Ik wil heel graag dat mensen niet alleen naar mijn schilderijen kijken, maar er ook naar luisteren.’

Voor de huidskleur van je modellen gebruik je de kleur dieppaars. Dat doe je met een speciale reden, toch?
‘Absoluut. Paars is een kleur die van oudsher geassocieerd wordt met macht, koninklijk en superioriteit. Alleen koninginnen en mensen met macht droegen paars. In mijn laatste werken wilde ik de zwartheid verheffen, en de zwarte schoonheid centraal zetten, daarom gebruik ik deze kleur. In plaats van woorden gebruik ik kleur om mijn statement te maken.’

Zijn het overigens echte mensen die je schildert?
‘Dat verschilt heel erg. Ik houd ervan om mezelf uit te dagen. Soms maak ik portretten van foto’s die ik heb gemaakt, of van beelden die ik heb gevonden op internet, maar soms zijn het portretten die zijn ontstaan uit mijn verbeelding. Ik houd ervan om mensen te observeren en dan vooral de manier waarop mensen zich gedragen, hoe hun houding is. Vroeger ging je naar een busstation om mensen te bestuderen. Nu, in deze globale wereld, zit je achter je computer en kun je de hele wereld bekijken. Ik reis over de wereld via mijn computer.’

Zijn social media belangrijk voor je?
‘Heel erg belangrijk! Omdat ik er mijn werk kan profileren. We leven in een wereld die “gestuurd” wordt door social media. Daar moet ik ook gebruik van maken. Het is een manier om mijn gedachtegoed en opvattingen te verspreiden. Om veranderingen tot stand te brengen, moet ik mezelf updated houden en bij de tijd blijven.’

Kun je vertellen waarom je blij wordt van schilderen?
‘Het is voor mij veel meer dan zomaar de “fun part”. Schilderen geeft me veel voldoening omdat het heel persoonlijk is. Voor mij is schilderen enorm helend. Ik ben iemand die veel nadenkt, het schilderen stelt mij in staat om mijn gevoelens en emoties uit te drukken. Het is absoluut ook een mentale kwestie.’

In je schilderijen gebruik je zowel acrylverf als olieverf, waarom?
‘Ze hebben allebei compleet andere eigenschappen, en ik vind het mooi om met effect te spelen. De structuur en de materialiteit is van beide verven heel anders. Ik vind het interessant om zowel matte als glanzende elementen aan te brengen. Ik kan op deze manier diepte creëren in mijn schilderijen, waardoor ze levendiger worden.’

Je houdt van contrasten...
‘Ja! Niet alleen qua materiaal, ook in mijn werkwijze. Lokaal versus globaal en traditioneel versus hedendaags. Ik vind het interessant als mijn cultuur zich vermengt met de westerse cultuur. Al moet je uiteraard nooit vergeten waar je vandaan komt. Je moet nooit je roots verloochenen. Maar ik raak ook geïnspireerd door de westerse cultuur. Het is boeiend om verschillende culturen te mixen, zodat er iets compleet nieuws ontstaat. Al ben ik een Afrikaanse kunstenaar en dat zal ik ook altijd blijven. Ik wil Afrika blijven portretteren.’

De westerse kunstwereld is nog steeds een wittemannenwereld. Ook in Afrika?
‘Ja, absoluut en ik wil graag proberen dat een beetje te veranderen. Daarom vind ik het zo belangrijk om mijn boodschap via mijn schilderijen de wereld in te sturen. Ook via social media bijvoorbeeld, zodat ook mensen die zich mijn schilderijen niet kunnen veroorloven, wel kennis kunnen nemen van mijn boodschap. Ik denk dat Afrikaanse kunst voor negentig procent gekocht wordt door witte verzamelaars. Ik vraag me heel vaak af waar al die Afrikaanse kunst naartoe gaat. In Ghana hebben we bijvoorbeeld geen museum voor hedendaagse kunst. Daarom is het ontzettend belangrijk om nu de hedendaagse kunstenaars goed te documenteren, zodat we een goed beeld krijgen van de Afrikaanse en Ghanese kunst van dit moment.’

Zie jij jezelf als een rolmodel?
Bescheiden glimlach. ‘Nee... dat zou ik niet durven zeggen. Wel is het zo dat veel Ghanese kunstenaars die ook portretten maken, kijken naar wat ik doe. Nee hoor, dat legt geen extra druk op mijn schouders. Als je kijkt naar Ghana als kunstland is er nog veel werk te doen. Het is belangrijk dat jonge kunstenaars kennis kunnen maken met kunst uit hun eigen land. Ik houd ervan om samen te werken. Ik word steeds meer ervaren en vind het belangrijk om mijn ervaring te delen met jonge en opkomende kunstenaars. Ik wil ook mensen zonder stem een stem geven.’

Je bent pas 28, staat aan het begin van je carrière. Wat zijn je toekomstdromen?
‘Met mijn studio wil ik een plek creëren waar jong talent zich thuis voelt, een inspirerende omgeving waar ze hun talenten kunnen ontplooien. Waar plek is voor artists in residence. Daarom ben ik nu ook mijn studio aan het verbouwen. Ik wil mezelf blijven ontwikkelen en wil nog veel mooie shows maken, elke tentoonstelling moet uniek en intrigerend zijn.’

Kwesi Botchway wordt in Europa vertegenwoordigd door de Belgische galerie MARUANI MERCIER met vestigingen in Brussel, Knokke en Zaventem.