Tony Jouanneau: kunstenaar en wetenschapper in één

De Franse textielkunstenaar Tony Jouanneau maakt sculpturale werken. Niet zo gek, hij zag zijn oma op jonge leeftijd al werken in een handschoenenfabriek. Inmiddels pakt hij het zelf wel anders aan: zo werkt hij met planten, schimmels en insecten. Genoeg voedingsbodem voor een gesprek.

Hoe ben je gefascineerd geraakt door textiel?
‘Ik ben opgegroeid met een oma die veel naaide en breide. Ze was hoofd van een handschoenenfabriek, waar ze
voornamelijk met leer werkte. De liefde voor het ambacht en voor textiele materialen heb ik ongetwijfeld van haar. Zoals veel mensen van haar generatie, die de oorlog hebben meegemaakt, was ze altijd zeer zuinig in het gebruik van materialen. Ze gooide niets weg, met restjes stof maakte ze patchworkkussens. Zo leerde ik als kind al spelenderwijs dat we op een ecologisch verantwoorde manier met de aarde moeten omgaan.’

Wat waren je eerste stappen in de wereld van textiel? 
‘Ik heb lang gewerkt bij Tzuri Gueta Studio in Parijs, als design project manager. We werkten aan een patent dat siliconen en stof combineert, voornamelijk voor haute couture, hedendaagse juwelen, kunst en hoogwaardige decoratie. Een uiterst leerzame periode, maar uiteindelijk kon ik het niet meer voor mezelf verkopen om elke dag te werken met een materiaal uit de olie-industrie. Ik nam ontslag om mijn product- en textielontwerppraktijk vanuit een ecologisch perspectief verder te ontwikkelen. Ik was – en ben nog steeds – met name geïnteresseerd in de kruisbestuivingen tussen kunst, wetenschap, design en techniek en in het bijzonder biodesign.’

Heb je daarom vijf jaar geleden Atelier Sumbiosis opgericht? 
‘Ja, ik ben gebiologeerd door het principe van symbiose, waarbij twee levende organismes samenleven, om zelf te kunnen overleven. Ik doe veel onderzoek en werk graag samen met ambachtslieden, kunstenaars en ontwerpers. Atelier Sumbiosis is een experimenteel onderzoeksatelier waarin wetenschap, technologie en vakmanschap op elkaar inwerken, met als doel materialen op een duurzame manier te veredelen.’ 

Wat zijn dat voor materialen?
‘Ik werk met organische materialen: planten en micro-organismen zoals cyanobacteriën, micro-schimmels en insecten. Ik transformeer ze in kleurstoffen, pigmenten en primers en breng ze aan met traditionele technieken als verven, printen, schilderen en coaten. Ik werk ook met insecten, zoals in mijn project Slow Devored, waar insecten transparante patronen maken op zijdefluweel.’ 

Je mixt dus wetenschap met textiel, waarom is dat voor jou een perfecte combinatie? 
‘Ik vind het belangrijk om de wetenschap te gebruiken om de complexe problemen van onze hedendaagse samenleving aan te pakken. Ik ben altijd aangenaam verrast door het warme welkom van wetenschappers als ik mijn opvattingen aan hen presenteer. Ik geloof heel erg dat als we samenwerken, er nieuwe duurzame ideeën kunnen worden ontwikkeld. Door vakmanschap en wetenschap wil ik via Atelier Sumbiosis nieuwe denkbeelden naar voren brengen die als inspiratiebron kunnen dienen voor de textielindustrie.’

Komt je werkwijze voort uit bezorgdheid over de aarde? 
‘Ja, daar maak ik me eigenlijk mijn hele leven al druk om. Ik ontwierp al met een ecologisch geweten toen we nog niet over ecodesign spraken. De textielindustrie is een van de meest vervuilende industrieën voor de mens en zijn omgeving. Dat komt vooral door de behandelingsprocessen die de stoffen ondergaan. Met mijn onderzoek wil ik een soort bibliotheek ontwikkelen voor bio-veredelde materialen. Ik wil de traditionele knowhow verbeteren, het moet meer verantwoord.’

En daarbij gebruik je levende organismes om textiel te kleuren.
‘Ja, dat klopt. Synthetische kleurstoffen hebben veel impact op het milieu. Ik onderzoek of dat anders kan, met spirulina bijvoorbeeld, een micro-alg met een pigmentgehalte. In samenwerking met het verfatelier van de Manufacture des Gobelins – zij werken met een kleurenkaart van meer dan zestienduizend kleuren voor hun wandtapijten – heb ik een kleurproces ontwikkeld op basis van spirulina. Dat is een fantastische bron, want regeneratief, en het maakt het mogelijk om met name blauw te krijgen, wat een lastige kleur is om op natuurlijke wijze te maken. Die kennis kon ik ook gebruiken bij de geplooide zijde-schilderijen die ik heb gemaakt voor de Dior-flagstore in Amsterdam.'

Een prachtige opdracht. Kun je daar iets meer over vertellen? 
‘Vorig jaar presenteerde ik tijdens Révélation, de biënnale voor kunst en ambacht in Parijs, mijn serie Undula: geplooide textielobjecten, met de hand beschilderd met plantaardige verf. Het zijn schilderijen die een microscopische wereld oproepen met waterige bewegingen. Tijdens deze show ontmoette ik de creative director van Dior, zij vond mijn collectie erg mooi en vroeg of we konden samenwerken. En nu hangen mijn creaties dus in het trappenhuis van de flagstore! Ik vind het niet alleen fantastisch dat een groot merk als Dior vertrouwen in mij heeft, het geeft bovendien een boost aan de verspreiding van bio-veredelde materialen.' 

Hoe ben je te werk gegaan? 
‘Ik heb deze serie opgevat als een wandeling door de tuinen van Christian Dior, van zonsopgang tot zonsondergang, vandaar de schakeringen van licht naar donker. Dior had een grote liefde voor natuur, tuinen en bloemen. Dat bracht me ertoe een kleurenkaart voor planten te ontwerpen, geïnspireerd op herbaria in de lente en de herfst. De plooien versterken de sensatie van de kleuren en het licht.’

Zijn er kunstenaars die je bewondert?
‘Jazeker, te veel om op te noemen. Al moet ik wel zeggen dat mijn smaak verandert. Maar kunstenaars als Klimt, Michelangelo, Caravaggio, David Hockney, Frida Kahlo, Charlotte Perriand, Jean-Paul Gaultier, Alexander McQueen en Issey Miyake zitten altijd in mijn hoofd als ik inspiratie zoek. En ik kan erg ontroerd raken door ambachtslieden voor wie de geschiedenis belangrijk is. Ik herken mezelf daarin. Een goed voorbeeld is Akiko Ishigaki, een Japanse textielkunstenaar die op het eiland Iriomote woont. Ze is boven de tachtig, en maakt haar leven lang haar eigen draden, van vezel af aan. De verf maakt ze met natuurlijke ingrediënten die ze op haar eiland vindt. Haar kunst raakt me.’

Waar werk je momenteel aan? 
‘Aan verschillende projecten. Onder meer voor een tentoonstelling voor het Kunstgewerbemuseum (Museum of Decorative Arts) in Berlijn en voor de aankomende Salone del Mobile in Milaan. Ook mijn onderzoek naar kleuren van zee-organismes gaat nog steeds door. Aan het einde van dit jaar ga ik voor een artist-in-residence naar Japan, waar ik met lokale ambachtslieden zal samenwerken. Daar kijk ik enorm naar uit, hopelijk kom ik terug met innovatieve kleuren.’

atelier-sumbiosis.com